Limbik Sistem ve Duygulanım
Limbik sistem, beyin sapıyla ön beyin arasında yer alan, güdüsel davranışların
organizasyonu (yeme-içme, cinsellik), korku, kızgınlık, öfke gibi heyecan yaşantıları,
saldırma- kaçma veya hafıza gibi faaliyetlerle ilişkisi bulunan, birbirine
bağlı yarım düzine yapıdan oluşan nöron ağlarına verilen isimdir. Limbik sistem
çoğu zaman ilkel beyin ya da hayvansı beyin adlarıyla anılır. Neden mi? Çünkü
aynı sistem örneğin timsah gibi kökleri evrimsel olarak çok eski zamanlara
dayanan hayvanlarda da bulunur. Elbette limbik sisteme ilkel beyin denmesinin
yegane nedeni timsahlarda da bulunması değildir. İlkel ya da hayvansı denişinin
nedeni bu bölge ile gerçekleştirdiğimiz faaliyetlerin niteliğinden ötürüdür. Limbik
sistem güdüsel ve duygusal davranışları düzenler (Plotnik, 2009). Üst düzey
bilişsel becerilerimizi kullanmak için beynimizde ilk önce harekete geçen kısım
burası değildir. Daha basit ve hayati düzeyde faaliyetler içinse limbik sistem oldukça
önemlidir. Limbik Sistemin Önemli Bölümleri: 1- Hipotalamus: Güdüsel
davranışların ve iç salgı bezlerinin düzenlendiği merkez burasıdır. Hipotalamusu
zedelenmiş fareler ya sürekli yiyerek şişmanlamış ya da yeme arzusunu tamamen
kaybetmiştir. Ayrıca otonom sinir sistemi de hipotalamus tarafından kontrol edilir.
Vücuda savaş ya da kaç emrini veren sempatik ve parasempatik sistemler hipotalamus
kontrolünde harekete geçer. 2- Amigdala: Tüm duyulardan gelen bilgileri
alır özellikle korku ve saldırganlık başta olmak üzere duygu mekanizmasının düzenlenmesi
görevini üstlenir. Araştırmalar sonucunda amigdalanın duygusal yüz
ifadelerinin anlaşılmasında rol oynadığı ortaya konmuştur. Amigdalanın mutlu
yüz ifadelerini, özellikle korku, sıkıntı ve tehlike belirten ifadeleri tanımakta, tehdit
ve tehlike oluşturan duygusal durumların değerlendirilmesinde ve mutlu veya
üzücü olaylara duygu katılması konusunda önemli olduğu belirtilmektedir. Amigdalası
hasar gören hastalar duygusal yüz ifadelerini anlamakta zorluk çekmekte
ve hayvanlar tehlikeli durumlardan korkmayı veya kaçmayı öğrenememektedir.
3- Talamus: Gözden ve kulaktan gelen sinirsel uyarıcıları toplar, ilk işlemeyi yaparak
beyin kabuğunda görme ve işitme ile ilgili bölgelere iletir. Talamus hatalı
çalışırsa duyusal bilgileri (duymak, görmek) işlemekte zorluklar yaşanır. 4- Hipokampus:
Hatıraları uzun süreli belleğe depolama görevini üstlenmektedir. Kısa
süreli hatıraları, beynin çeşitli bölümlerine yerleştirerek kaydeder. Hipokampusu
zarar gören insanlar uzun süreli belleklerine yerleştirmede sorun yaşadıkları için
yeni olayları, yüzleri, yerleri ve konuşmaları hatırlamaktadır.