Orta öğrenimini Tarsus Amerikan Koleji’nde tamamlamış ve 1982 yılında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olmuştur.
1984 yılında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı’nda uzmanlık öğrenciliğine başlamıştır. 1985 yılında Avrupa Konseyi bursiyeri olarak İngiltere’ye gitmiş ve Nottingham ve Londra’da “Toplum (Community) Psikiyatrisi” konusunda çalışmıştır. Çalışmaları sonucunda hazırladığı rapor Avrupa Konseyi’nce başarılı bulunmuş ve kendisine bir burs fırsatı daha verilmiştir. Bu süreçte toplum ruh sağlığı hizmetleri konusunda farklı modeller üzerine çalışmış ve kronik hastalıkları olan bireyleri büyük akıl hastanelerinden tekrar topluma entegre etmeye yönelik toplum psikiyatrisi modellerini inceleme fırsatını bulmuştur.
1986 yılında British Council bursu kazanarak 1988 yılına kadar Londra’da Psikiyatri Enstitüsü’nde (Institute of Psychiatry) ve Maudsley ve Bethlem Royal Hastaneleri’nde asistan olarak görev yapmıştır. Bu süre içinde özelikle “Davranış Tedavileri”, “Cinsel İşlev Bozuklukları-Seks Terapileri”, “Evlilik Terapileri” ve “Kaygı Bozuklukları” (fobiler, obsesyonlar, panik, travma gibi) alanlarında eğitim almış ve İngiltere-Amerika-Kanada ekiplerinin ortaklaşa yürüttüğü çalışmalarda İngiliz ekibinin terapisti olarak görev yapmıştır. 1988 yılında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki görevine dönmüş ve 1990 yılında Psikiyatri Uzmanı, 1992 yılında Psikiyatri Doçenti ünvanını almıştır.
Doçentlik sonrasında çalışmalarını özellikle “Kognitif ve Davranış Terapileri”, “Cinsel İşlev Bozuklukları ve Cinsel Tedaviler”, “Evlilik Terapileri” ve “Kaygı Bozuklukları” konularında yoğunlaştırmış ve 1996 yılında Kognitif ve Davranış Terapileri Derneği’nin Kurucu Başkanlığını, 1998 yılında ise Cinsel Eğitim, Tedavi ve Araştırma Derneği’nin kurucu üyeliğini ve Türkiye Psikiyatri Derneği Kognitif-Davranışçı Psikoterapiler çalışma birimi’nin koordinatörlüğü görevlerini yapmıştır. Halen Kognitif ve Davranış Terapileri Derneği’nin başkanlığını ve Türkiye Psikiyatri Derneği Aile ve Çift Terapileri çalışma birimi’nin koordinatörlüğü görevlerini yürütmektedir.
1996 yılında “Cinsel İşlev Bozuklukları ve İnfertilite” adlı uluslararası katılımlı multidisipliner bir kongrenin başkanlığını yapmış, 1998 yılında “Cinsel Eğitim, Tedavi ve Araştırma Derneği (CETAD) Günleri I”, 1999 yılında ise “Cinsel Sorunlar ve Tedavileri” adlı uluslararası katılımlı kongrelerin düzenlenmesinde görev almıştır. Ulusal Sigara ve Sağlık Komitesi’nin üyesi olup, 1990’lı yılların ortalarında Türkiye’de ilk “Sigara Bırakma Merkezi”ni Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Göğüs Hastalıkları Anabilimdalı ile birlikte kurmuştur. 2000 yılında ise 1. Avrupa Cinsel İşlev Bozuklukları Konvansiyonu (1st European Convention on Sexual Disorders) adlı uluslararası katılımlı kongrenin düzenlemesini ve Konvansiyon Başkanlığı görevlerini yapmıştır.
2000 yılında Avrupa Davranış ve Kognitif Terapiler Birliği (EABCT) başkanı seçilmiştir. Bu görevi sırasında 2001 yılında 31. Avrupa Davranış ve Kognitif Terapiler Kongresi’ni İstanbul’da düzenlemiş ve bu kongrenin başkanlığını yapmıştır. 2011 yılında bir dünya kongresi niteliğinde olan 7. Uluslararası Kognitif Terapi Kongresi’nin (ICCP) başkanlığını ve İstanbul’da düzenleme görev ve sorumluluğunu büyük bir onur ve memnuniyetle üstlenmiştir. 2012 yılında ise 9. Cinsellik ve Cinsel Tedaviler Ulusal kongresi’nin eşbaşkanlığı görevini yapmıştır.
1998 yılında, meslektaşları ile birlikte hazırladığı şizofreni hastalarının tedavisi ve tekrar topluma kazandırılmasına yönelik proje, uluslararası bir ödül (Lilly Schizophrenia Reintegration Award) almıştır. Aynı yıl Ulusal Sigara ve Sağlık Komitesinin bir üyesi olarak yürütülen eğitim-tedavi hizmetleri ve sağlık alanına katkıları nedeniyle 1998 Nusret Fişek Halk Sağlığı Hizmet Ödülü almıştır. 1999 yılında meslektaşlarıyla birlikte travma konusunda hazırladığı bir başka proje, Psikiyatri Derneği Bahar Sempozyumları 1999 Araştırma Projesi Teşvik Ödülü almıştır.
Kognitif ve Davranış Terapileri, Cinsel İşlev Bozuklukları ve Cinsel Tedaviler ve Evlilik Terapileri alanlarında yurt dışında yürüttüğü etkinlikler yanısıra, aynı alanlarla ilgili olarak çıkartılan bazı uluslararası dergilerin danışma kurulu üyesidir. Bu dergiler “Behavioural and Cognitive Psychotherapy (An International Multidisciplinary Journal), Sexual and Relationship Therapy (Journal of the British Association for Sexual and Relationship Therapy) ve Clinical Psychology: Science and Practice” ve “Cognitive Therapy and Research” adlı dergilerdir. Yurt içinde ise daha çok pratisyenlere ve psikiyatri asistanlarına yönelik “Psikiyatri Dünyası” adlı bir derginin editörlük görevini yürütmüştür. Yurt içi ve yurt dışındaki bilimsel dergilerde yayımlanmış 100’den fazla makalesi ve çeşitli kitap ve editörlükleri mevcuttur. Ayrıca yurt içi ve yurt dışında yüzlerce kongrede davetli konuşmacı olarak yer almış; çeşitli çalışma grupları yürütmüştür. Değişik ülkelerde yer alan profesyonellerin eğitiminde görev almış ve halen bu görevleri devam etmektedir.
Dr. Sungur öncelikle İngiliz Psikoterapiler Birliği (UK Council for Psychotherapy) ve İngiliz Davranış ve Kognitif Terapiler Birliği (Biritish Association for Behavioural and Cognitive Therapies) tarafından Kognitif-Davranışçı Terapist olarak akredite edilmiş ve kayıtlı terapistler listesine alınmıştır. Halen Avrupa Kognitif ve Davranış Terapiler Birliği (EABCT) Akreditasyon ve Sertifikasyon Komitesi Yürütücü üyesi, ‘Psikoterapilerde Ortak Dil Kullanımı’ komitelerinin yürütme kurulu üyeliğini, Uluslararası Kognitif Terapiler Derneği (IACP) Yönetim Kurulu üyesi, Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) üyesi ve Beck Kognitif Terapi Akademisi (ACT) nin kurucu üyesi ve sertifiye edilmiş eğiticisi ve konsültanı olup ACT’den diplomat ve süpervizör ünvanları vardır.
Dr. Sungur, halen yurt içi ve dışında psikiyatri alanında çalışan değişik disiplinlerden profesyonellere (psikolog, psikiyatr gibi) psikiyatride yeni ve güncel bir alan olan “Kognitif ve Davranış Terapileri Eğitim Kursu” vermektedir.
Prof. Dr. Mehmet Z. Sungur, 2015 yılında merkezi ABD de olan Uluslararası Kognitif Terapiler Birliği (IACP)nin bir sonraki dönem başkanı olarak seçilmiştir. Böylelikle kendisi bu uluslararası bilişsel terapiler birliğinin Amerikan kökenli olmayan ilk başkanı olmuştur.
2001 yılında profesör olan Mehmet Zihni Sungur, halen Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Öğretim Üyesidir.